ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ

Συρτός:

Ο πλέον αγαπητός και διαδεδο

μένος χορός της Νάξου. Χορεύεται σε όλες τις περιστάσεις και έχει αργή ή γρήγορη ρυθμική αγωγή, ανάλογα με τις προτιμήσεις του πρωτοχορευτή, ο οποίος και «παραγγέλνει», «πληρώνει» και χορεύει την παρέα του. Στο χορό αυτό, ο χορευτής έχει μεγάλες αυτοσχεδιαστικές δυνατότητες, κάνοντας φιγούρες, τα λεγόμενα «τσαλίμια». Στην αρχή του χορού πολλές φορές σηκώνονταν 7-8 νέοι άντρες και ξεκινούσαν με αργούς σκοπούς να κάνουν καβάδια (τσαλίμια) και χτυπήματα και έδιναν το έναυσμα να σηκωθούν και οι κοπελιές στη συνέχεια είτε απλά, είτε με το μπάλλο.

Μπάλλος:

Χορός ελεύθερος και αντικρυστός

. Χορεύεται σε συνέχεια του Συρτού και χορεύει μόνο το πρώτο ζευγάρι. Ποτέ δε χορευότανε μπάλλος αν δεν είχε προηγηθεί συρτός. Καθ’ όλη τη διάρκεια του χορού ο λαουτιέρης τραγουδά αυτοσχέδια δίστιχα (κοτσάκια), ανάλογα με τα χαρίσματα και τα χαρακτηριστικά των χορευτών. Οι κινήσεις του είναι νοηματικές, εκφραστικές και εξωτερικεύουν τα συναισθήματα του καβαλιέρου προς την ντάμα του. Οι κινήσεις του καβαλιέρου είναι είτε επιθετικές, με σκοπό το φιλί, είτε κυκλικές, αναγνωριστικές για να την εντυπωσιάσει και να την «κυριεύσει» βρίσκοντας τα αδύνατά της ση μεία. Η ντάμα συνεχίζει αυτό το ερωτικό παιχνίδι, με σεμνές αλλά γρήγορες κινήσεις και στροφές για να αποφύγει τις «εφόδους» του καβαλιέρου. Όταν κάποιος καβαλιέρος είχε χορέψει αρκετά, μπορούσε κάποιος άλλος χορευτής, οικείο πρόσωπο της ντάμας κάνοντας το «Μπαρντό» (δηλαδή με το παρντόν) να «βγάλει» το χορευτή από το χορό και να τη χορέψει αυτός (μπορούσε να γίνουν και δυο και τρεις εναλλαγές).

Βλάχα:

Χορός κυκλικός και χορεύεται από άντρες και γυναίκες με λαβή από τους ώμους. Χορευόταν κυρίως την εποχή των Αποκριών και το όνομά της το πήρε μάλλον από ένα τραγούδι γνωστό πανελληνίως : «Στην κεντημένη σου ποδιά, βρε βλάχα, βλάχα, βλαχοπούλα κι αρβανιτοπούλα», οι εναλλαγές στο σκοπό του οποίου αναλογούσαν με τον υπάρχων σκοπό που παιζόταν στα χωριά. Αποτελείται από δύο χορευτικά μοτίβα, ένα αργό και ένα γρήγορο και συνήθως συνοδεύεται από τραγούδι. Οι κινήσεις του χορού διαφέρουν από χωριό σε χωριό, όπως επίσης και τα τραγούδια που τον συνοδεύουν. Πολλές φορές το χορό συνόδευε τραγούδι χωρίς μουσιακά όργανα και ήταν στρωτός (τραγουδιστή Βλάχα), αλλιώς ήταν πηδηχτός και συνοδευόταν από τα τσαμπουνοντούμπακα (ντουμπανιστή Βλάχα). Στα κάτω χωριά ο χορός ονομάζεται και Ντίρλα (από το τουρκικό dirla(n)mak = μουρμουρίζω κουραστικά, δημιουργώ κουραστικούς θορύβους).

Καλαμαθιανός:

Επτάσημος συρτός χορός και συνήθως με αυτόν ξεκίναγαν τα γλέντια. Προφανώς ο χορός αυτός δεν έπρεπε να φέρει αυτό το όνομα, αλλά πιθανότατα η συνήθεια που επικρατούσε να ξεκινάνε τα γλέντια με το κλασσικό τραγούδι «Μαντήλι Καλαματιανό» καθιέρωσε αυτό το όνομα στο συρτό αυτό. Στην Απείρανθο λέγεται και Κοτσάτος (όπως και ο Συρτός άλλωστε) μιας και στο σκοπό του προσαρμόζονται αυτοσχέδια κοτσάκια.

Βιτζηλαιαδίστικος:

Αντρικός χορός από το χωριό Κορωνίδα και οφείλει το όνομά του στην οικογένεια των Βιτζηλαίων, οι οποίοι ήταν και οι μοναδικοί που το χόρευαν. Σήμερα είναι γνωστός και ως «Χορέψετε-χορέψετε» που στην υπόλοιπη Νάξο χορεύεται ως μπάλος. Ωστόσο, οι ερευνες που έχουν γίνει για το χορό αυτό δεν είναι διασταυρωμένες.

Κοτσάκια:

Χορευότανε κυρίως στην Κωμιακή (Κορωνίδα) και ήτανε συνήθως ο χορός που ακολουθούσε τον Καλαμαθιανό στο ξεκίνημα του γλεντιού. Στο σκοπό αυτό οι οργανοπαίχτες έλεγαν κοτσάκια σε όλους τους συμμετέχοντες στον χορευτικό κύκλο και έτσι ο χορός κρατούσε πολύ ώρα. Πάντως, πρέπει να επισημάνουμε ότι τα τελευταία χρόνια δεν έχει παρουσιαστεί σε χορευτική παράταση οπότε τα στοιχεία για την μορφή του είναι ελλιπή και όχι πλήρως διασταυρωμένα .

Νικηντρέ:

Μοιάζει με παιδικό χορό, οι χορευτές κρατιόνται με μαντήλι και τραγουδούν : «Νικηντρέ, Νικηντρέ γειά σου Γιάννη Κουτεντέ» Λένε τα ονόματα ενός,ενός με τη σειρά και σε όποιον αναφέρονται λέει : «Θα περάσω, θα περάσω και το στοίχημα θα χάσω». Τότε περνά το μαντήλι κάτω από τα πόδια του και εξακολουθεί να το κρατάει ενώ οι άλλοι συνεχίζουν να χορεύουν. Αφού περάσουν όλοι, ο τελευταίος, που δεν έχει κάποιο να κρατάει, περνάει ανάποδα και έχει πλάτη με τον προηγούμενό του. Κάποιος άλλος κρατάει λουρί και χτυπά τους δύο τελευταίους, οι οποίοι πολλές φορές κρατιόνται από τα χέρια μιας και τα μαντήλια δεν είναι γερά. Έτσι σχηματίζεται μια αλυσίδα σαν ένα σχοινί με μαντηλάκια. Ο χορός συνοδεύεται από τσαμπούνα.

ΑΛΛΟΙ ΧΟΡΟΙ:

Χορός που

μοιάζει με τη Βλάχα στο πιάσιμο στους ώμους και στα αρχικά βήματά του είναι ο Μιμητικός Αποκριάτικος χορός, ο οποίος χορευότανε στο Φιλώτι. Με αυτό το χορό δίνανε πάντα τον τερματισμό της διασκέδασης μέσα στα σπίτια. Με κινήσεις μιμούνταν όλες τις εργασίες του Νικαριώτη γεωργού, από τη σπορά των κουκιών μέχρι τον τρόπο που τα αλώνιζε και τα σάκιαζε για να τα φορτώσει για το σπίτι. Ένας τραγουδιστής ξεκινούσε το τραγούδι και επαναλάμβανε στίχο - στίχο όλος ο χορός :"Βρε μια χρονιά που πέρασα από κει στη Νικαριά, είδα πως τα σπέρνανε οι Νικαριώτες τα κουκιά" Στην επανάληψη του δεύτερου ημιστιχίου του δευτέρου στίχου από το χορό, με βήμα σημειωτόν οι χορευτές γυρίζανε όλοι προς το κέντρο του κύκλου και με χειρονομίες απομιμούνταν τη σπορά των κουκιών και λέγανε:

Έτσι δα

, έτσι δα, μωρ’ έτσι δα τα σπέρνανε και τα παραχώνανε (2)

Αντίστοιχα συνέχιζε

:

Μωρ

’ άμα/ βρε όταν /πάλι/ άμα ξαναπέρασα από κει στη Νικαριά

είδα πως βοτανίζανε/ θερίζανε /αλωνίζανε / λιχνίζανε / σακκιάζανε

οι Νικαριώτες τα κουκιά.

Έτσι δα

, έτσι δα, μωρ’ έτσι δα / ετσά τα βοτανίζανε/ θερίζανε

/

αλωνίζανε / λιχνίζανε / σακκιάζανε και τα εξεχορίζανε / εχεροβολίζανε / κοπανίζανε / ξεχωρίζανε / αρπούσανε και τα ντουμπανούσανε.

Στο τέλος ο καβαλιέρος αρπαζε τη ντάμα του από τη μέση και τη σήκωνε

ψηλά και στηρίζοντάς την πάνω στο στήθος του τη σάκκιαζε και τηντουμπάνιζε σα να ητανε σακκί με κουκιά…… και τελείωνε ο χορός.

Ο Γεροντίστικος χορός χορευόταν τις απόκριες στο Φιλώτι

μόνο από παντρεμένους άντρες και γυναίκες προχωρημένης ηλικίας και ήταν δίχως όργανα μόνο με το αποκριάτικο τραγούδι (αισχροτραγουδο).

Επιπλέον αναφέρονται ως αποκριάτικοι και οι χοροί

«Πιπέρι», «Μαμουτζέλος», «Τσαμπουνόπορκα», «Χορός των Κορδελλάτων»και «Αράπης» για τους οποίους δεν υπάρχουν αναλυτικότερα οτοιχεία.

πηγή: www.xof.gr