του Γεωργίου-Κωνσταντίνου Πήλιουρα
Το Πασχαλινό έθιμο των Αερόστατων στο Λεωνίδιο
Στο Λεωνίδιο Αρκαδίας, τη σύγχρονη πρωτεύουσα της Τσακωνιάς, τελείται κάθε χρόνο την περίοδο του Πάσχα το έθιμο της ανύψωσης των αερόστατων. Ο Έλληνας επιφυλλιδογράφος και θεατρικός συγγραφέας Δημήτρης Ψαθάς συνήθιζε να λέει: «Καρναβάλι στην Πάτρα και Πάσχα στο Λεωνίδιο», θέλοντας να τονίσει τα ξεχωριστά έθιμα των πόλεων αυτών.
Τα αερόστατα πρωτοεμφανίστηκαν στο Λεωνίδιο στις αρχές του 20ου αιώνα, πιο συγκεκριμένα την περίοδο 1910 - 1915. Είναι αποδεκτό πως το έθιμο εισήχθη από κάποιο ναυτικό, εντούτοις η προέλευσή του δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια και κατά καιρούς έχουν προταθεί διάφορες υποθέσεις. Σύμφωνα με την πρώτη, η προέλευση των αερόστατων ανάγεται στην Κωνσταντινούπολη. Η εκδοχή αυτή στηρίζεται στο γεγονός πως οι Τσάκωνες ναυτικοί είχαν αναπτύξει ευρείες οικονομικές σχέσεις με την Κωνσταντινούπολη, που αποτέλεσε πηγή του πλούτου και των εμπορικών δραστηριοτήτων τους. Η δεύτερη πρόταση, συνδέει την προέλευση του εθίμου με τον Πειραιά. Το λιμάνι του Πειραιά συγκαταλεγόταν ανάμεσα στα κύρια διαμετακομιστικά κέντρα με τα οποία είχαν αναπτύξει επαφές οι Τσάκωνες έμποροι. Επιπλέον, την περίοδο του 1910 - 1915, οπότε και χρονολογείται η εισαγωγή του εθίμου, ο Πειραιάς είχε αναδειχθεί ως ένας από τους σημαντικότερους εμπορικούς σταθμούς της Μεσογείου.
Ως προς την κατασκευή τους, τα αερόστατα δεν παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές σε σχέση με το παρελθόν. Οι κυριότερες αλλαγές που παρατηρούνται σχετίζονται με την φύση των υλικών που χρησιμοποιούνται, καθώς σήμερα προτιμώνται υλικά ανθεκτικότερα που περιορίζουν τις πιθανότητες αποτυχίας.
Τα υλικά που απαιτούνται για την κατασκευή ενός αερόστατου είναι τα εξής:
1. 16 κόλλες ριζόχαρτου (διαστάσεων 50 × 70 εκατοστά)
2. 1 ξυλόκολλα
3. ¼ ενός καλαμιού
4. σύρμα
5. βελόνα
6. κλωστή
7. κολυμμάρα
Η κατασκευή ενός αερόστατου απαιτεί προσοχή και χρειάζονται επανειλημμένες προσπάθειες για να μπορέσει ο δημιουργός να το κατασκευάσει με ακρίβεια. Αρχικά, οι κόλλες ριζόχαρτου κολλιούνται μεταξύ τους με ξυλόκολλα κατά δυάδες. Από τις 8 δυάδες θα σχηματιστούν 4 τετράδες, οι οποίες θα ενωθούν δημιουργώντας 2 οκτάδες. Έπειτα, κολλάμε τις δυο οκτάδες για να δημιουργήσουμε το αερόστατο που αποτελείται από 16 κόλλες ριζόχαρτου.
Ακολούθως, κόβουμε την κορυφή δίνοντάς της μορφή τραπεζίου και την κολλάμε, ούτως ώστε το αερόστατο να είναι ανοικτό πλέον μόνο από τη μια πλευρά. Εν συνεχεία, παίρνουμε το καλάμι στο οποίο έχουμε δώσει κυκλικό σχήμα και με μια βελόνα ράβουμε με κλωστή το καλάμι στην περιφέρεια του αερόστατου.
Τέλος, περνάμε το σύρμα που θα σχηματίσει ένα σταυρό στη βάση του αερόστατου. Εκεί θα κρεμαστεί η κολυμμάρα, δηλαδή το πανί, η καύση της οποίας θα γεμίσει με καπνό το αερόστατο δίνοντάς του την ώθηση για να ανυψωθεί και να διατηρηθεί στην ατμόσφαιρα. Αυτή η πορεία παρουσιάζει ελάχιστες διαφοροποιήσεις από κατασκευαστή σε κατασκευαστή, καθώς ο καθένας ακολουθεί τη δική του δημιουργική οδό.
Ως κολυμμάρα μπορεί να χρησιμοποιηθούν υλικά όπως το μαλλί, το βαμβάκι ή το τζιν· όχι όμως το νάιλον. Η κολυμμάρα που δημιουργείται από τζιν αντέχει πιο πολύ ενώ αυτή που δημιουργείται από μαλλί ή βαμβάκι δίνει μεγαλύτερη λάμψη. Πριν τοποθετηθεί η κολυμμάρα στη βάση του αερόστατου εμποτίζεται με λάδι και πετρέλαιο. Το πετρέλαιο βοηθά στην καλύτερη καύση ενώ το λάδι παρατείνει τη διάρκειά της.
Το μέγεθος ενός αερόστατου μπορεί να ποικίλει. Το σύνηθες μέγεθος του είναι περίπου 2 μέτρα και είναι αυτό που προτιμάται περισσότερο. Δημιουργείται με τη κόλληση 16 κολλών ριζόχαρτου. Άλλες διαστάσεις μπορεί να σχηματίζονται από 32, 64 και 124 κόλλες, ωστόσο η κατασκευή τους είναι ιδιαίτερα δύσκολη και οι πιθανότητες επιτυχίας αρκετά περιορισμένες. Τα αερόστατα μπορεί να είναι είτε μονόχρωμα είτε δίχρωμα· στα δίχρωμα το ένα από τα δύο χρώματα είναι πάντοτε το κόκκινο, που παραπέμπει στο Πάσχα.
Η κατασκευή των αερόστατων ανατίθεται από το Δήμο Λεωνιδίου και τις πέντε ενορίες σε επαγγελματίες κατασκευαστές του χωριού. Οι κατασκευαστές αυτοί, λόγω της συνεχούς ενασχόλησής τους με τα αερόστατα, έχουν δημιουργήσει διάφορες ευρεσιτεχνίες που κάνουν την κατασκευή τους πιο εύκολη και γρήγορη.
Υπάρχουν βεβαίως και πολίτες που κατασκευάζουν δικά τους αερόστατα, εντούτοις η παραγωγή αυτή είναι περιορισμένη. Κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής μικροί και μεγάλοι συγκεντρώνονται σε σπίτια γνωστών και καταπιάνονται με την κατασκευή αερόστατων.
Η μορφή και η πορεία των αερόστατων προσέδωσαν και το συμβολισμό τους στις ψυχές των κατοίκων. Η εικόνα της ανύψωσής τους στον ουρανό ταυτίστηκε με την άνοδο των ψυχών και με το αναστάσιμο μήνυμα την νίκης του Θεανθρώπου επί του θανάτου. Το βράδυ της Ανάστασης υπολογίζεται ότι 500 - 600 αερόστατα περίπου φωτίζουν τον ουρανό του Λεωνιδίου. Στο άκουσμα του Χριστός Ανέστη οι καμπάνες των ενοριών χτυπούν δίνοντας το έναυσμα για την ελευθέρωση των αερόστατων. Την επομένη, οι κάτοικοι του χωριού συγκεντρώνονται στα κεντρικά καφενεία με κύριο θέμα συζήτησης τις επιτυχίες και τις αποτυχίες της κάθε ενορίας. Νικήτρια ανακηρύσσεται η ενορία με τις λιγότερες αποτυχημένες προσπάθειες.
Εν κατακλείδι, η επιτυχία του εθίμου στο διάβα του χρόνου οδήγησε και άλλα χωριά της ευρύτερης περιοχής στην υιοθέτηση των αερόστατων. Παρά το γεγονός πως για την προέλευση τους μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν η ανάπτυξη και η διάδοσή τους συνδέθηκε με το Λεωνίδιο και τους κατοίκους του, αποτελώντας σήμα κατατεθέν του χωριού. Πλέον, στις μέρες μας, με την ανάπτυξη του τουρισμού θεωρείται πόλος έλξης για εκατοντάδες επισκέπτες που καταφθάνουν στο Λεωνίδιο για να απολαύσουν την εικόνα των υψωμένων αερόστατων στον ουρανό το βράδυ της Ανάστασης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου